Przed zaplanowaniem naszego projektu „Polska Fabryką Dobra” zapoznaliśmy się z wieloma badaniami dotyczącymi aktywności społecznej, szczególnie młodych ludzi oraz przeprowadziliśmy własne badania i analizy. Wyniki przekonały nas, że konieczna jest realizacja projektu promującego wolontariat młodzieżowy na skalę całego kraju, a w szczególności w małych gminach, gdzie tego typu inicjatywy nie docierają. Z naszą diagnozą stosunku młodych ludzi i urzędów do kwestii wolontariatu możecie zapoznać się poniżej.
Strategia Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na lata 2009-2015 jako jeden z celów strategicznych wyznacza osiągniecie optymalnego uczestnictwa obywateli w życiu publicznym. Jest to warunek konieczny do stworzenia trwałych podstaw dla aktywności obywateli i ich wspólnot w kształtowaniu rozwoju społecznego.
Jednocześnie w naszym kraju aktywność społeczna nadal pozostaje na niskim poziomie w porównaniu z innymi krajami unijnymi. Zdaniem 71% ankietowanych w badaniu „Zaangażowanie Społeczne Polaków” przeprowadzonego przez TNS Polska na zlecenie Groupon Polska w 2013 r., w Polsce brakuje przestrzeni dla tworzenia inicjatyw społecznych, w które z łatwością można się angażować. Tylko 21% uważa, że istnieje taka pozytywna przestrzeń dla inicjatyw społecznych. Raport Stowarzyszenia „Klon/Jawor” podsumowujący sytuację NGO w Polsce w 2012 r. wskazuje, iż z wolontariuszy najczęściej korzystają wielkie międzynarodowe i ogólnopolskie organizacje, a zdecydowanie rzadziej organizacje działające na rzecz środowiska lokalnego. Poszukiwanie wolontariuszy wiąże się wszak często z kampanią społeczną, na którą pojedyncze lokalne organizacje nie mogą sobie pozwolić. Wymaga to również budowania kapitału społecznego, a ze stwierdzeniem, że „większości ludzi można ufać” zgadza się w Polsce ponad trzykrotnie mniej osób niż np. w krajach skandynawskich. Zmiana tej sytuacji wymaga szeroko zakrojonej kampanii społecznej, która zmieni świadomość młodych ludzi odnośnie aktywności społecznej poprzez prezentowanie wolontariatu, jako atrakcyjnej formy spędzania wolnego czasu. Pozwoli to na odciągnięcie młodych ludzi od komputera, a lokalnym organizacjom pozarządowym da szansę na skorzystanie z zasobów tkwiących w młodzieży.
Wyniki tego badania pobudziły kolejne pytania, a one zmobilizowały Fabrykę Aktywności Młodych (FAM) i Gorzowskie Stowarzyszenie Studentów „GieSS” do przeprowadzenia na początku roku 2014 kolejnych badań, czyli sprawdzenia w jaki sposób w 2013r promowano wolontariat młodzieżowy w Polsce, ile zorganizowano ogólnopolskich kampanii, w jaki sposób i na jaką skalę próbowano zachęcić młodych Polaków do uaktywniania się w środowisku lokalnym. Badanie przeprowadzono wykorzystując Internet a w nim różne źródła informacji.
Internet jest miejscem, w którym obecnie funkcjonuje młodzież ale w sieci znaleźliśmy wzmiankę jedynie o jednej akcji, która w 2013 r. miała promować wolontariat młodzieżowy na skalę ogólnopolską. Od 31 maja ubiegłego roku Stowarzyszenie Cztery Pory Roku z Knurowa realizuje kampanię społeczną „Obudź w sobie SŁOŃce!”. Zasięg działania tej kampanii to 7 miast.
Dlaczego młodzi ludzie nie angażują się w wolontariat?
W pierwszym kwartale 2013 r. Fabryka Aktywności Młodych w partnerstwie z Gorzowskim Stowarzyszeniem Studentów „GieSS” zaniepokojone bardzo wyraźnym spadkiem zaangażowania młodych ludzi w działania na rzecz środowiska przeprowadziły badania,dot. postrzegania przez uczniów szkół gimnazjalnych wolontariatu, jako formy spędzania wolnego czasu. Badaniami objęto trzy województwa – lubuskie, zachodniopomorskie i wielkopolskie i przeprowadzono je na 2000 respondentów – uczniów szkół gimnazjalnych.
87% respondentów miało w swoim życiu styczność z wolontariatem uczestnicząc
m.in. raz w jakimś działaniu. Dla 82 % ankietowanych wolontariat jest mało atrakcyjną formą spędzania wolnego czasu, a tylko 7% młodzieży deklaruje chętne i stałe włączanie się w akcje organizowane przez lokalne organizacje pozarządowe. Głównymi przyczynami małego uaktywniania się młodzieży są (można było wskazać trzy odpowiedzi): 65%- nikt o tym nie mówi, 59% – są mało ciekawe, 34% nie interesuje mnie to, 28% – nie lubię pomagać. Z przeprowadzonych badań i rozmów z respondentami wyraźnie wynika, że wolontariat jest odbierany przez młodych ludzi jako coś mało interesującego. Badani wielokrotnie podkreślali, że działają w ich szkołach grupy wolontariackie ale są mało widoczne i ich zdaniem słabo działają.
W kolejnej części ankiety zapytaliśmy gimnazjalistów czy w ostatnim roku zetknęli się z ciekawą kampanią zachęcających młodych ludzi do włączenia się w działania wolontariackie. Tylko 37% osób zaznaczyło odpowiedź „tak” w rubryce – ogólnopolskie, ale ponad 80% z nich uważało że WOŚP jest taką kampanią.
Kolejne pytanie dotyczyło wymienienia 10 celebrytów, znanych polaków, którzy swoją osobą i postawą promują wolontariat wśród młodzieży. Tu bezapelacyjnie wygrał Jurek Owsiak, którego 93% respondentów uważa za osobę kojarzoną z aktywizacją młodych, jednak tylko 126 na 2000 osób, wymieniło 2 nazwiska a jedynie 14 ankietowanym udało się podać trzy nazwiska.
Z przykrością musimy poinformować, że 83 % gimnazjalistów wymieniło min. 5 nazwisk znanych Polaków, celebrytów, którzy swoją postawą, zachowaniem czy działaniami, promują marihuanę i inne miękkie narkotyki. Prym tu wiodą znani muzycy.
W ostatniej turze pytań zapytaliśmy nastolatków o formy spędzania wolnego czasu:
Aż 67% młodzieży większość swojego wolnego czasu spędza przed komputerem a ponad 70% uważa, że najlepszy kontakt z przyjaciółmi jest przez Internet.
Te wyniki pokrywają się z kolejnymi, dot. wymierzania przez rodziców kar wobec respondentów. Okazało się, że największą karą dla badanych gimnazjalistów jest zakaz korzystania z Internetu, komórki i komputera – 87%. Tylko 76 osób na 2000 zaznaczyło „areszt domowy”.
Powyższe dane zmobilizowały nas do wdrożenia projektu „Polska Fabryką Dobra”. Podczas realizacji tej inicjatywy okazało się, że wiele gmin, miast a także szkół nie jest przygotowanych na tego typu działania. Podczas nawiązywania kontaktów z urzędami miast i gmin analizowaliśmy dokumenty i przyglądaliśmy się stronom internetowym szkół, a wnioski jakie wyciągnęliśmy nie są zachęcające. Okazało się, że wolontariat młodzieżowy w naszym kraju jest traktowany po macoszemu.
Ponad 80% miast i gmin, które odpowiedziały od kwietnia do lipca na nasze zaproszenie do włączenia się w projekt promujący wolontariat młodzieżowy miało problem, gdyż w Programach Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi nie mają wśród priorytetowych zadań publicznych przewidzianych do realizacji zadania „promocja i organizacja wolontariatu”. Przyjmowane w drodze Uchwały przez Radę Miasta lub Gminy Programy Współpracy zawierają najczęściej zadania dotyczące sportu i profilaktyki uzależnień. Wiele gmin ostatecznie chcąc wziąć udział w tak szeroko zakrojonym i przewidującym tak wiele działań projekcie przyjęło go do realizacji w ramach profilaktyki przeciwnarkotykowej i przeciwalkoholowej. Znamienne jest jednak, że promocja i organizacja wolontariatu jako zadanie warte realizacji bardzo rzadko pojawia się w Programach Współpracy miast i gmin z NGO’s.
W ramach projektu nawiązujemy również współpracę ze szkołami, które są wszak instytucjami przygotowującymi młodych ludzi do aktywności w społeczeństwie. To właśnie przy szkołach powstają najczęściej grupy wolontariackie działające na rzecz lokalnych społeczności. Tam można znaleźć najbardziej aktywnych wolontariuszy i animatorów aktywności młodych. Jak się okazało podczas analizy stron internetowych i profili społecznościowych szkół w całej Polsce dokonanej przez wolontariuszy FAM od kwietnia do czerwca 2014 r. ponad 90% szkół nie posiada na swojej stronie internetowej informacji na temat szkolnej grupy wolontariatu, czy jakichkolwiek działań wolontariackich. Jeśli w danej szkole działają wolontariusze ze strony placówki lub jej profilu na portalu Facebook nie dowiemy się niczego na temat ich dokonań, czy tego kto jest opiekunem wolontariatu w danej szkole. Tego typu bezinteresowne działania młodych ludzi na rzecz środowiska lokalnego nie są dostrzegane a organizatorzy wolontariatu doceniani. Wolontariusze powinni być ukazywani jako chluba szkoły i wzór dla innych, a mimo to szkoły nie przykładają się do tego by promować ich działalność. Projekt „Polska Fabryką Dobra” ma wypełnić tę lukę i wesprzeć szkoły oraz wolontariuszy.
Obecnie Fabryka Aktywności Młodych przeprowadza ogólnopolskie badanie ankietowe aktywności wolontariackiej oraz zachowań ryzykownych u dzieci i młodzieży szkolnej w Polsce: „Postrzeganie wolontariatu młodzieżowego w środowisku młodzieży szkolnej oraz zachowania ryzykowne młodych ludzi”. W związku z powyższym prosimy osoby w wieku od 10 do 24 lat o wypełnienie internetowej ankiety poprzez kliknięcie w poniższy obrazek.
